Μήπως το παιδί σας αντιδρά στο να πάει σχολείο; Μήπως σας λέει ότι πονάει το η κοιλίτσα ή το κεφάλι τους, η σας παρουσιάζει ένα σωρό άλλες δικαιολογίες για να μείνει σπίτι; Προσέξατε ότι όταν υπάρχει αργία είναι μια χαρά και όταν αρχίζει πάλι το σχολείο ξαφνικά αρρωσταίνει ; Η μήπως είναι μια χαρά το Σαββατοκύριακο και ξαφνικά τη Δευτέρα το πρωί έχει πυρετό, αναγούλες και γενικά δεν νιώθει καλά; Αυτή η άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο παρουσιάζεται από τη προ-δημοτική και καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής φοίτησης, από το δημοτικό μέχρι και το λύκειο. Οι ειδικοί ονομάζουν αυτή τη συμπεριφορά Σχολική Άρνηση (school refusal) και στην Αμερική το ποσοστό των παιδιών που παρουσιάζουν αυτή τη συμπεριφορά ανέρχεται στο 10%. Δεν υπάρχουν ποσοστά για την Κύπρο, όμως τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερα τέτοια περιστατικά.
Είναι σημαντικό να δώσουμε την απαιτούμενη προσοχή στη παραπάνω συμπεριφορά και να εντοπίσουμε τι ακριβώς συμβαίνει στο παιδί. Είναι αλήθεια ότι κάποια παιδιά προσποιούνται ότι είναι άρρωστα για να μην πάνε σχολείο γιατί γενικά δεν τους ενδιαφέρουν τα μαθήματα – αυτά τα παιδιά εκφράζουν θυμό στην ιδέα του να πάνε στο σχολείο και γενικά έχουν μια απάθεια προς αυτό και τα μαθήματα. Υπάρχουν όμως παιδιά που αρνούνται να πάνε σχολείο επειδή τους διακατέχει άγχος ή ένα είδος φοβίας προς το σχολείο.
Η άρνηση των παιδιών να πάνε σχολείο είναι συνήθως σύμπτωμα μιας ευρύτερης κατάστασης άγχους η οποία εμπίπτει κάτω από την ομπρέλα των αγχωτικών διαταραχών. Αν, λοιπόν, υπάρχει μια τέτοια αγχωτική διαταραχή, η οποία συχνά συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι ή σε άλλα μέρη του σώματος, ζαλάδες κ.α., και ο γονιός απλώς επιβάλει στο παιδί να πάει σχολείο με το ζόρι, τότε το πρόβλημα θα χειροτερέψει.
Δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπίσει κανείς τους λόγους της σχολικής άρνησης. Οι αιτίες μπορεί να είναι ψυχολογικές, αναπτυξιακές , ή να είναι αποτέλεσμα δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί στα μαθήματα ή κάποιας άλλης κατάστασης όπως τον εκφοβισμό. Στο δημοτικό μπορεί να οφείλεται η άρνηση σε αναπτυξιακά θέματα. Για παράδειγμα, στις ηλικίες των 9-10 ετών τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι μπορούν να συμβούν άσχημα πράγματα στους ανθρώπους και αυτό μπορεί να τους προκαλέσει φόβο ή άγχος ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί στους γονείς τους. Αυτό στη συνέχεια κάνει τα παιδιά να θέλουν να είναι κοντά στους γονείς και έτσι αρνούνται να πάνε σχολείο.
Άλλος ένας σημαντικός λόγος της σχολικής άρνησης είναι ο εκφοβισμός. Σε αυτή τη περίπτωση το παιδί μπορεί να είχε μια εμπειρία εκφοβισμού και να μη ξέρει πώς να το χειριστεί. Το να βιώνει εκφοβισμό σε καθημερινή βάση είναι καταστροφικό για την συναισθηματική υγεία και αυτό-εικόνα του παιδιού. Αν δεν έχει και τα εργαλεία που χρειάζεται να το αντιμετωπίσει, τι πιο ασφαλές από το να μείνει σπίτι και να προστατεύσει τον εαυτό του από μια τέτοια απειλή;
Σε ποιο μεγάλα παιδιά η αιτία της σχολικής άρνησης μπορεί να είναι και η πίεση της σχολικής απόδοσης. Οι απαιτήσεις στο γυμνάσιο είναι πολύ μεγαλύτερες από το δημοτικό και στο λύκειο ακόμα περισσότερες. Το άγχος της κακής απόδοσης, η σύγκριση με άλλους καλύτερους μαθητές, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η λάθος μεταχείριση του παιδιού από έναν εκπαιδευτικό είναι όλοι λόγοι που μπορούν να συμβάλλουν στη σχολική άρνηση.
Παιδιά που έχουν μαθησιακά προβλήματα και δεν το ξέρουν βλέπουν τον εαυτό τους σαν «βλάκες», «χαζούς» και γενικά δεν πιστεύουν στον εαυτό τους. Αν τους αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο στο σχολείο οι καθηγητές ή οι συμμαθητές τους και στο σπίτι οι γονείς τους , γιατί να τότε πηγαίνουν σχολείο και να βιώνουν αυτή την συναισθηματική οδύνη; Καλύτερα να μείνουν σπίτι και να αποφύγουν όλη αυτή τη κατάσταση.
Όταν λοιπόν αντιμετωπίζετε σχολική άρνηση από το παιδί σας, εσείς σαν γονείς τι πρέπει να κάνετε;
Να παραμείνετε ήρεμοι και να ακούσετε τι έχει να σας πει το παιδί σας. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται το δικός σας άγχος από το τόνο της φωνής και τη γλώσσα του σώματος σας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει χειρότερη αντίδραση στο παιδί σας. Με το να παραμείνετε ήρεμοι δίνετε και σεις παράδειγμα προς μίμηση στο παιδί ώστε να αντιμετωπίζουν κι εκείνα διάφορα προβλήματα με ηρεμία.
Ελέγξετε αν υπάρχει κάποια ιατρική αιτία για τα συμπτώματα που σας παρουσιάζει το παιδί. Σιγουρευτείτε αν όντως συμβαίνει κάτι με το παιδί σας κάνοντας μια επίσκεψη στο γιατρό σας. Πολλά σωματικά συμπτώματα είναι αποτέλεσμα αγχωτικών /καταθλιπτικών διαταραχών ή διαταραχών προσωπικότητας.
Προσπαθήστε να εντοπίστε το λόγο της άρνησης. Μιλήστε με το παιδί σας, ενθαρρύνετε το να σας πει τι συμβαίνει χωρίς να το κρίνετε ή να το μαλώσετε. Αν το εκφοβίζουν, μάθετε πως το αντιμετωπίζει ο/η ίδιος/α και αν δεν ξέρει πώς να το χειριστεί βοηθήστε το. Δεν πρέπει να αγνοεί το παιδί το άτομο που τον εκφοβίζει αλλά να του αντιστέκεται λεκτικά με το να πει κάτι όπως «σταμάτα να με ενοχλείς – δεν έχεις δικαίωμα να μου μιλάς έτσι» και αμέσως μετά να φύγει χωρίς να δείξει φόβο. Το παιδί που εκφοβίζει παίρνει τη δύναμη του από το φόβο και την αδυναμία του θύματος. Αν δεν ξέρετε πώς να το χειριστείτε, μιλήστε με ειδικό.
Μιλήστε με τα αρμόδια άτομα στο σχολικό περιβάλλον του παιδιού. Αν ο λόγος της σχολικής άρνησης του παιδιού έχει να κάνει με υπερβολικό άγχος για την απόδοση, μαθησιακά προβλήματα ή εκφοβισμό, τότε είναι σημαντικό οι γονείς να επικοινωνήσουν με τους δασκάλους/καθηγητές/ σύμβουλο του σχολείου και να παρθούν οι σωστές αποφάσεις.
Αναζητήστε τη κατάλληλη βοήθεια. Αν το παιδί έχει προβλήματα μάθησης ή επίδοσης μιλήστε με ειδικούς για μαθησιακή αξιολόγησης για να ανιχνευτούν πιθανόν μαθησιακές δυσκολίες. Αν δεν υπάρχει μαθησιακό πρόβλημα μπορεί το παιδί να χρειάζεται βοήθεια σε συγκεκριμένα μαθήματα ή να χρειάζεται βοήθεια στο τρόπο διαβάσματος ή οργάνωσης. Για παιδιά που έχουν προβλήματα άγχους, αυτοπεποίθησης ή κατάθλιψης, μιλήστε με έναν ψυχολόγο . Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπευτική προσέγγιση είναι πολύ αποτελεσματική με αυτά τα προβλήματα και είναι σημαντικό να διαλέξετε τον κατάλληλο ψυχολόγο που θα μπορέσει να βοηθήσει το παιδί και εσάς μαζί.
Ανιχνεύστε λοιπόν τους λόγους της σχολικής άρνησης κα μην βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα αν δεν ακούσετε πρώτα το παιδί σας. Ενθαρρύνετε το να μοιράζεται μαζί σας τα προβλήματα του, τις ανησυχίες του και τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει στο σχολικό περιβάλλον. Η συμπεριφορά πολλές φορές είναι κραυγή βοήθειας για κάτι που δεν μπορεί το ίδιο να εκφράσει ελεύθερα.
Μαρία Περδικογιάννη
Kommentit